Tín ngưỡng thờ Mẫu
Có người cho rằng: tín ngưỡng thờ Mẫu là một nét đặc trưng của tín ngưỡng bản địa Việt Nam, được bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ Mẹ Đất vốn đã có trong thời tiền sử. Điện thờ Mẫu có khắp nơi trên đất nước và cả ở trong khu cư trú của cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Đền thờ Mẫu có nơi là một đền phủ nguy nga, có nơi chỉ là một ban thờ khiêm tốn đặt tại một góc trong ngôi chùa, hay là một điện thờ nhỏ trong từng gia đình. Kiến trúc nơi thờ Mẫu có những nét riêng. Chính những nét riêng ấy đã làm nên những đặc trưng của tín ngưỡng thờ Mẫu (vốn xuất phát từ quan niệm: mọi vật sinh ra từ Mẹ) khiến cho tín ngưỡng này là một hình thức tín ngưỡng thuần phác, đặc biệt của dân tộc.
>>>> TÌM HIỂU THÊM: A - Z kiến thức phong thủy cơ bản đến chi tiết bạn nên biết
- Cấu trúc nơi thờ Mẫu
Trong tâm thức của người Việt Nam từ xa xưa, dòng sông, con suối, hồ nước... là những nơi mang tính nữ (âm), nên hầu hết các điện Mẫu thường được xây dựng cạnh sông, suối, cửa biển... Các cửa điện Mẫu bao giờ cũng được đặt quay về phía nguồn nước, những nơi tụ thủy, tụ phúc với mong ước làm ăn phát đạt. Cho nên, nếu như không chọn được thế đất lành tự nhiên có sông hồ ôm bọc thì trong khuôn viên dựng điện Mẫu, người ta sẽ phải làm hồ, ao, giếng để dựng lại một không gian cần thiết ứng với thuật phong thủy của người xưa. Cũng để tạo tính âm, nhiều điện Mẫu ở vùng cao thường được dựng trong các hang động, hoặc xây dựng thêm nhiều hòn non bộ với những ngọn đá lô nhô mọc lên từ đất hoặc ngập trong nước.
Cấu trúc không gian trong các điện thờ Mẫu, vị trí chư vị thần thánh được bài trí sắp xếp theo ba tầng: tầng trên không, tầng ngang trên ban, bệ thờ và tầng trệt. Đây là một điều rất riêng vì không có tôn giáo tín ngưỡng nào bài trí như vậy. Ở tầng không là sự hiện diện của đôi mãng xà (còn gọi là ông Lốt) tượng trưng cho quan lớn Tuần Tranh. Một ông màu trắng, một ông màu sẫm quấn trên xà ngang phía trái, bên trên bàn thờ. Ở tầng ngang trên ban, bệ thờ có khi chỉ có một ban, có khi là một dãy ban thờ từ ngoài vào cao dần (tùy từng nơi), là nơi ngự của các thánh Mẫu (có nơi chỉ có một tượng Mẫu) và các chư vị thánh. Ở hạ ban bao giờ cũng thờ ông Năm Dinh hay thánh ngũ hổ tướng quân, với biểu trưng là tượng hoặc là bức tranh hổ, phía trước đặt một bát hương.
Cấu trúc ở tầng ngang của nơi thờ Mẫu đơn giản nhất cũng gồm các ban thờ sau:
- Hậu cung (là nơi đặt ban thờ Tam tòa thánh Mẫu) nằm ở chính giữa, vị trí cao nhất là tượng bà chúa Liễu Hạnh mặc sắc phục đỏ (có nơi màu vàng) đó là Mẫu Thượng thiên. Thấp hơn về bên hữu là Mẫu đệ nhị, sắc phục xanh là Mẫu Thượng ngàn. Tương ứng về phía tả là Mẫu đệ tam, sắc phục trắng là Mẫu Thoải.
- Phía trước hậu cung Tam tòa thánh Mẫu là một ban thờ lớn, ban thờ này gồm ba lớp thừa tự, tính từ hậu cung trở ra.
Lớp một: giữa là vua cha Ngọc Hoàng, bên tả là vị Nam Tào, bên hữu là vị Bắc Đẩu.
Lớp hai: gồm năm vị quan lớn (gọi là Ngũ vị thái tử).
Đệ nhất: áo đỏ là quan Thượng thiên
Đệ nhị: áo xanh là quan Giám sát
Đệ tam: áo trắng là quan Thủy phủ
Đệ tứ: áo vàng là quan Khâm sai
Đệ ngũ: áo đen (hoặc tím, lam) là quan Tuần Tranh
Năm màu áo này tượng trưng cho màu của ngũ hành: Kim (trắng), mộc (xanh), thủy (đen), hỏa (đỏ), thổ (vàng).
Lớp ba: gồm hai ông hoàng Bảy và ông hoàng Bơ với sắc phục thường là màu tím và màu trắng.
- Hai bên tả hữu của ban thờ nói trên là ban thờ đức thánh Trần Quốc Tuấn (bên tả) và ban thờ Chúa Sơn trang (bên hữu).
- Ngoài cùng là những ban thờ thần hoàng thổ địa, thủ đền tại vị, ban thờ Cô, Cậu...
>>>> XEM THÊM: Tinh bàn huyền không phong thủy Việt Nam
- Nghi thức thờ Mầu
Tại điện Mẫu, người ta tiến hành những nghi thức thờ cúng thánh Mẫu, cùng các chư vị thần thánh để cầu mong lấy phúc, lộc, sức khoẻ, tiền tài... Trước ban thờ mẫu bao giờ cũng treo tầng tầng lớp lớp những đồ vàng mã, nhưng phổ biến và không thể thiếu là nón (tu lờ, quai thao, nón chóp), hài, thuyền rồng, đèn lồng đủ loại đủ màu với nhiều kích cỡ khác nhau. Sở dĩ có treo những đồ vật ấy vì trong đạo thờ Mẫu, từ thánh Mẫu tới hàng quan, hàng chầu, ông Hoàng, các Cô, Cậu đều gồm các vị thần linh có gốc gác từ mọi miền đất nước, chốn rừng núi, nơi ven biển. Điều này cũng thể hiện trong những bộ xiêm y rực rỡ mặc trong những điệu múa thiêng liêng khi làm lễ trước điện.
Trước điện Mẫu đã ra đời loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian gồm âm nhạc, hát văn và múa thiêng, tập trung lại trong một hình thức sân khấu tâm linh đặc thù, đó là hầu bóng.
- Văn khấn Thánh Mẫu (tại gia)
“Hôm nay, ngày... tháng... năm... tỉnh, huyện, xã, thôn...
Đệ tử là... cùng cả nhà, trai gái già trẻ kính cáo
Thiên thượng Thánh mẫu, cửu thiên huyền nữ, Vân cát thần nữ, Chẳng thắng Hòa diệu đại vương, tả hữu tiên cô thị tòng liệt vị.
Nay nhân ngày... đệ tử lòng thành, kính dâng lễ vật...
Kính xin Thánh mẫu chứng trị
Rủ lòng thương xót
Trước sau như một
Đội đức từ bi lầm lỗi điều gì
Xin Mẫu đại xá
Hộ cho tất cả
Con cháu khang ninh
Tỏ đức hiểu sinh
Anh linh thánh Mẫu
Phù trì phù hộ
Cứu khổ trừ tai
Tiến phúc tăng tài
Xin ngài chứng giám
Thượng hưởng”
>>>> THAM KHẢO THÊM:
- Tổng hợp các sách nghiên cứu phong thủy địa lý
- 4 "hung thần" khiến bạn hao tốn tiền của
- Tìm hiểu về la bàn phong thủy được ưa chuộng