Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5) là gì? Ý nghĩa và các phong tục

Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày lễ Tết truyền thống ở Việt Nam. Ngày Tết này sẽ được tổ chức vào mùng 5 tháng 5 Âm lịch hàng năm. Đoan ngọ nghĩa là bắt đầu từ giữa trưa (đoan nghĩa là mở đầu, ngọ là thời khắc đúng vào giữa trưa), là thời điểm dương khí thịnh nhất trong ngày. Ngày tết mùng 5 mang ý nghĩa đánh dấu một giai đoạn mới mở đầu cho những điều tốt đẹp, cầu cho mùa màng bội thu. Để tìm hiểu rõ hơn về ý nghĩa, phong tục và nghi lễ cúng của ngày Tết này hãy cùng Dịch vụ tư vấn phong thủy - Phong Thủy Tam Nguyên tìm hiểu qua bài viết sau.

>>>> ĐỌC NGAY: A-Z kiến thức phong thủy cơ bản đến chi tiết bạn nên biết

1. Tết Đoan Ngọ là gì? Nguồn gốc ngày Tết mùng 5/5 Âm lịch

Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ có cái tên vô cùng dân dã đó là Tết diệt sâu bọ. Đây là một phong tục lễ tết của người Á Đông nói chung. Ngày này gắn liền với sự tuần hoàn của thời tiết trong năm. Có rất nhiều các truyền thuyết khác nhau về ngày lễ đặc biệt này. Tuy nhiên ở đây, Phong Thủy Tam Nguyên sẽ đem đến cho các bạn 2 truyền thuyết gần gũi nhất với người dân chúng ta.

Truyền thuyết đầu tiên bắt nguồn từ Trung Quốc, vào cuối thời Chiến Quốc có một vị đại thần nước Sở là Khuất Nguyên. Ông là vị trung thần nước Sở và còn là nhà văn hoá nổi tiếng. Tương truyền ông là tác giả bài thơ Ly Tao (thuộc thể loại Sở từ) nổi tiếng trong văn hóa cổ Trung Hoa. Đây là bài thơ thể hiện tâm trạng buồn vì đất nước suy vong với hoạ mất nước.

Do can ngăn vua Hoài Vương không được, lại bị gian thần hãm hại, ông đã uất ức gieo mình xuống sông Mịch La tự vẫn ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch. Thương tiếc người trung nghĩa, mỗi năm cứ đến ngày đó, dân Trung Quốc xưa lại làm bánh, quấn chỉ ngũ sắc bên ngoài (ý làm cho cá sợ, khỏi đớp mất) rồi bơi thuyền ra giữa sông, ném bánh, lấy bỏ gạo vào ống tre rồi thả xuống sông cúng Khuất Nguyên.

Tết Đoan Ngọ là gì? Nguồn gốc ngày Tết mùng 5/5 Âm lịch

Còn ở Việt Nam, câu chuyện về ngày lễ Tết Đoan Ngọ này lại mang tới một màu sắc tươi vui hơn. Tương truyền vào một ngày sau vụ mùa, nông dân ăn mừng vì trúng mùa nhưng sâu bọ năm ấy lại kéo đến và ăn mất cây trái, thực phẩm đã thu hoạch. Nhân dân đau đầu không biết làm cách nào để có thể giải được nạn sâu bọ này, bỗng nhiên có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là Đôi Truân.

Ông chỉ cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng gồm đơn giản có bánh tro, trái cây, sau đó ra trước nhà mình vận động thể dục. Nhân dân làm theo chỉ một lúc sau, sâu bọ đàn lũ té ngã rã rượi. Lão ông còn bảo thêm: Sâu bọ hằng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì ta đã dặn thì sẽ trị được chúng. Dân chúng biết ơn định cảm tạ thì ông lão đã đi đâu mất.

Để tưởng nhớ việc này, dân chúng đặt cho ngày này là ngày "Tết diệt sâu bọ", có người gọi nó là "Tết Đoan Ngọ" vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.

Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết diệt sâu bọ

2. Ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ mùng 5 tháng 5

Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ được "Việt hóa" thành ngày Tết diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoan Ngọ là "Tết giết sâu bọ" vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ trùng, phòng bệnh. Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán, có lẽ "Tết diệt sâu bọ" là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân nhất. Do đó, sau này, con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về.

Bên cạnh đó, vào thời điểm này, trái cây, hoa lá bắt đầu đơm hoa kết trái mong một mùa bội thu. Chính vì điều đó, hoa quả là thứ đồ cúng không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ. Người ta quan niệm rằng, đây là thời điểm quả trên cây, lá trên cành bắt đầu đơm hoa kết trái và cúng tổ tiên để mong một mùa bội thu.  Ngoài ra, tùy theo đặc điểm và tập quán mỗi vùng, người dân Việt Nam cũng sẽ có những mâm cúng khác nhau như quả chua, rượu nếp, bánh tro,... Sau khi kết thúc buổi lễ cả nhà quây quần ăn những thứ lễ cúng ấy để diệt trừ" sâu bọ", xua đuổi hết bệnh tật.

>>>> KHÁM PHÁ NGAY: Tìm hiểu về Tết hạ nguyên: Ý nghĩa, các việc cần chuẩn bị

3. Phong tục ngày Tết mùng 5 tháng 5

Theo tục lệ, vào giờ Ngọ (12h trưa, mùng 5/5), người dân tại các vùng thôn quê sẽ rủ nhau đi hái lá. Bởi lẽ, đây là thời khắc có dương khí và mặt trời tỏa ánh nắng tốt nhất. Do đó, lá cây được hái vào giờ này sẽ có tác dụng chữa trị nhiều bệnh như các bệnh ngứa ngoài da, đường ruột hay cảm mạo,..Bạn chỉ cần đem những lá thuốc để nấu nước xông giải cảm rất hiệu quả.

Ngoài ra, nhiều dân tộc còn có tục nhuộm móng chân, móng tay, tục khảo cây lấy quả, tục treo ngải cứu để trừ tà... Những em bé chưa biết đi thì được lấy một ít vôi quệt vào thóp, vào ngực và rốn để tránh đau bụng, nhức đầu. Tuy nhiên ngày nay, một số tục lệ đã được bãi bỏ và chỉ giữ lại tục tắm nước lá và tục đi hái lá thuốc.

4. Tết Đoan Ngọ cúng gì? Ăn gì?

“Tết Đoan Ngọ ăn gì?” luôn là một thắc mắc lớn đối với nhiều người. Hoa quả chính là loại thực phẩm không thể thiếu vào ngày cúng mùng 5 tháng 5. Bên cạnh đó, tùy thuộc vào mỗi vùng miền khác nhau thì các món ăn cũng được thay đổi để phù hợp với nếp sống và văn hóa. Cụ thể dưới đây:

4.1. Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc

• Rượu nếp, nếp cẩm: Người ta cho rằng, bộ phận tiêu hóa có chứa các loại ký sinh gây hại. Đồng thời, chúng thường nằm sâu trong bụng nên rất khó để tiêu diệt. Tuy nhiên, vào ngày mùng 5/5 (âm lịch), các loại ký sinh này thường ngoi lên. Do đó, bạn có thể ăn các loại thức ăn, hoa quả vị chua, chát và nhất là rượu nếp để loại bỏ chúng. Đặc biệt, thời gian sáng sớm sau khi thức giấc là thích hợp nhất.

4.2. Mâm cúng Tết diệt sâu bọ ở miền Trung

• Cơm rượu: Cơm rượu có hình dáng vuông vức được làm từ phương pháp lên men cổ truyền. Đây là món tráng miệng sẽ giúp bạn dễ tiêu hóa.  
• Bánh ú tro: Đây là món ăn không thể thiếu của người dân Đà Nẵng. Vì thế, vào ngày này, các gia đình thường mua từ ba - bốn chục bánh trở lên.
• Chè kê: Đây là món ăn đặc trưng của người con vùng đất Thừa Thiên Huế. Hạt kê sau khi say và loại bỏ vỏ sẽ được ngâm và đun sôi. Tiếp theo, bạn chỉ cần thêm một chút đường và vài lát gừng đã sở hữu ngay những bát chè kê thơm phức.  
• Thịt vịt: Vào mùng 5 tháng 5, nếu bạn ăn thịt vịt sẽ giúp cơ thể thanh mát và giảm bớt sự oi nóng.

4.3. Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam

• Cơm rượu: Cơm rượu sẽ được làm thành từng viên tròn trước khi ủ. Món cơm rượu ở miền Nam thường có nước tiết ra và được pha thêm nước đường. Hơn nữa, đây là món ăn rất ngon nếu kết hợp với xôi vò.
• Thịt vịt quay, heo quay: Tại Nam Bộ, đây cũng là món ăn quan trọng không thể thiếu. Do đó, vào ngày này, giá cả sẽ đắt hơn rất nhiều. 
• Chè trôi nước: Những viên chè sẽ được làm từ bột nếp và bên trong có nhân đậu xanh. Khi ăn, bạn sẽ kết hợp với nước cốt dừa có vị man mát, thơm ngon. Đây chắc chắn là món ăn không thể bỏ lỡ vào ngày Tết Đoan Ngọ.

5. Cúng mùng 5 tháng 5 gồm những gì?

Cúng Tết Đoan Ngọ sẽ bao gồm 2 phần lễ, đó là: cúng gia tiên và cúng ngoài trời. Mâm cúng có thể làm mặn hoặc chay tùy vào phong tục và điều kiện tài chính của mỗi gia đình. Cụ thể về mâm lễ cúng tết mùng 5/5, bạn có thể tham khảo dưới đây:

• Sắm lễ:

- Hoa tươi (hoa cúc vàng) hoặc hoa 5 màu

- Trầu 3 lá, Cau 3 quả cành dài đẹp

- Đĩa ngũ quả (5 loại quả 5 màu)

- 1 chén Rượu, 1 chén Trà (khô), 1 chén Nước, 1 chén Gạo, 1 chén Muối

- Một số bánh kẹo bày vào một đĩa to.

- 1 đĩa xôi và 2 bát chè ngọt.

- 3 bát Rượu nếp,

- Có thể làm thêm mâm cơm canh (3 loại thịt) càng tốt

• Lễ vàng mã

- 5 Đinh tiền lễ (1 đinh 10 lễ)

6. Bài cúng mùng 5/5 Tết Đoan Ngọ

Nam Mô A Di Đà Phật!

Nam Mô A Di Đà Phật!

Nam Mô A Di Đà Phật!

• Con lạy Chín phương Trời, Mười phương Chư Phật, Chư Phật Mười phương.
• Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần.
• Con kính lạy ngài Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân.
• Con kính lạy ngài Bản gia Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần.
• Con kính lại ngài Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chính Thần
• Con kính lạy ngài Tiền Hậu Địa Chủ Tài Thần
• Con kính lạy các bậc Tiên gia cùng chư vị Tôn Thần tu vi, cai quản trong khu vực này.
• Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội, Hội đồng Gia tiên họ nội họ ngoại dâu rể của dòng họ.................

Tên con là:………...........................................................Sinh năm: .........................

Cùng các các thành viên gia đình: (Họ tên......................... Năm sinh......................)

Chúng con cư ngụ tại: ..............................................................................................

Hôm nay là ngày .................. tháng .... năm…......... nhân Tết Đoan Ngọ, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị Tôn Thần, nhớ đức cù lao Tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén hương thơm, dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngày Kim Niên Đương Cai Quản Thái Tuế Chí Đức Tôn Thần, Bản Cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương, ngài Đông Trù Tư Mệnh Táo phủ Thần Quân, ngài Bản Gia Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần. Các ngài Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức chính thần, các chư vị Tôn thần cai quản trong xứ này. Cúi xin các ngài nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Chúng con cầu xin các Ngài che chở, phù hộ độ trì cho gia đình chúng con bản mệnh vững vàng, sức khỏe bình an, công việc hanh thông, tâm cầu sở đắc, sở nguyện tòng tâm.

Chúng con kính mời các các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh Gia tiên nội ngoại họ………………. nghe lời khẩn cầu của con cháu hiển linh, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật gia độ cho con cháu gia đạo hưng vượng, con cháu hay ăn hay làm, thông minh học giỏi, gặp công gặp việc, có quý nhân phù trợ, công chức hanh thông, làm ăn buôn bán gặp nhiều may mắn..........

Tín chủ con lại kính mời vong linh Ông bà Tiền chủ, Hậu chủ ở trong nhà này đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được vạn sự tốt lành, bản mệnh bình an, bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng an bình.

Nam Mô A Di Đà Phật!

Nam Mô A Di Đà Phật!

Nam Mô A Di Đà Phật!

7. Các lưu ý trong ngày Tết mùng 5

Tết Đoan Ngọ được tiến hành vào ngày 5/5 âm lịch, đúng giờ chính Ngọ là khoảng từ 11h tới 13h (đặc biệt khung giờ cúng tốt nhất là 12h trưa). Bên cạnh việc nắm thông tin về ý nghĩa, phong tục và cách cúng, bạn cũng cần lưu ý một số điều nên tránh sau đây để lễ cúng được diễn ra hoàn chỉnh:

• Vứt giày dép lộn xộn: Giày dép đọc trong tiếng Hán đồng âm với từ “tà”. Do đó, trong ngày tết này, để giày dép lộn xộn, không đúng vị trí sẽ rất dễ chiêu dụ tà khí.
• Tránh để rơi tiền: Làm rơi ví hay tiền trong ngày Tết Đoan Ngọ sẽ đồng nghĩa với việc bạn đang để rơi tài lộc, tài vận ắt của bản thân. 
• Không mua lễ vật cúng có hình thù kỳ quái: Bạn nên tránh mua những vật có hình dạng kỳ quái, không rõ ý nghĩa, nguồn gốc để tránh rước thêm tà khí về nhà.
• Tránh dừng chân ở nơi âm u: Nếu xuất hành vào ngày mùng 5/5, bạn nên tránh xa bệnh viện, đám ma vì ở những nơi này mang âm khí khá nặng, dễ chiêu bệnh tật, tà khí.
• Phong cách chỉn chu, trang nghiêm: Thực hiện bất kỳ một nghi lễ cúng nào, bạn cũng cần phải ăn mặc lịch sự, chỉnh chu và kín đáo. Ngoài ra, bạn cũng nên hạn chế làm rơi vỡ đồ hay nói quá to trong quá trình làm lễ.

Ở mỗi một vùng miền khác nhau, ngày Tết Đoan Ngọ lại có thêm một chút biến tấu sao cho phù hợp với từng đặc trưng riêng. Tuy vậy, Tết Đoan Ngọ vẫn được xem là một trong những ngày lễ lâu đời, mang trong mình những giá trị truyền thống vô cùng tốt đẹp mà mỗi chúng ta cần bảo tồn và duy trì cho con cháu đời sau.

>>>> THAM KHẢO THÊM:

• Tết nguyên tiêu có ý nghĩa gì và cần chuẩn bị những gì?
• Tết nguyên tiêu là gì? Ý nghĩa tết nguyên tiêu 2020
• Tết trung thu và những điều theo phong thuỷ nên cẩn thận